Brigid is de Ierse godin van o.a. geneeskunde, vruchtbaarheid, poëzie en onderwijs en wordt ook geassocieerd met de smeedkunst. Ze wordt vereerd met Imbolc; een paganistische feestdag dag die op 1 en 2 februari wordt gevierd. Imbolc markeert het begin van de lente, de sneeuwklokjes bloeien en de ooien zijn drachtig, de natuur ontwaakt langzaam uit zijn winterslaap.

Brigid wordt in verband gebracht met het element vuur, een zuiverend element dat symbool staat voor inspiratie en intuïtie. Ze wordt vaak afgebeeld met het Brigida kruis, gevlochten van natuurlijke materialen, dat de zon voorstelt.

Later is zij verchristelijkt tot de belangrijkste vrouwelijke heilige van de Ierse kerk. De christelijke Brigida werd geboren in 436 en stond als jong meisje al bekend om haar liefde voor dieren. Zij kreeg een oogziekte die haar gezicht verminkte en daarom trok zij zich terug om een leven als kluizenaar te leven. Vele vrouwen zich bij haar aan en zo vormden zij de eerste vrouwelijke kloosterorde van West-Europa in Killdare, afgeleid van Cill-Dra wat kerk van de eik betekent, verwijzend naar de plek waar zij zich schuil hield. In 520 overleed zij.

Zij voedde de armen met gekarnde melk van haar koe. Sint Brigida is vaak afgebeeld met een koe aan haar voeten, ze is de beschermheilige van vee en veehouders en wordt aangeroepen tegen veeziektes. Haar naamdag wordt gevierd op 1 februari en de christelijke tegenhanger van Imbolc staat bekend als Maria Lichtmis, een feest van zuivering.

In het uiterste zuiden van Limburg ligt het plaatsje Noorbeek (gemeente Eijsden-Margraten), een gemeente met ongeveer 1100 inwoners. Hier leeft Brigida nog. Er is een Brigida kerk, een Brigida kapel, een Brigida den, een Brigida herberg, een Brigida straat, een Brigida bron en je kunt er Brigida wijn drinken.

Dit is ook de plek waar het beekje ontspringt waaraan het dorpje zijn naam te danken heeft; de Noor en vindt je er de Sint-Brigida bron. Deze ontspringt onderaan de helling van de heuvel waar Bergenhuizen op ligt. In 1858 heeft men een stenen huisje gebouwd om de plek waar het water uit de grond komt waarna het verder stroomt langs de Wesch, de wasplaats uit de 18^e eeuw. Voor de bron is een ijzeren hekwerk geplaatst waar in 1858 een tekst is gekrast. Het is nu nog nauwelijks te lezen maar er staat;’ Santa Brigida – bit voor ons’.

Via het trapje konden de vrouwen bij het water komen om de was te doen. Het trapje wordt geflankeerd door twee bolvormige ornamenten en een pijler van baksteen met een natuurstenen bekroning staat een stukje verderop. Het water uit de bron zou genezend werken bij oogklachten.

Op de plek waar de beek onder de weg doorstroomt is een smeedijzeren kunstwerk van de Noorbeekse smid Math Wanders geplaatst dat de heilige Brigida met vee voorstelt.

Voor meer foto’s van de bron, klik hier

Als je het dorp Noorbeek bezoekt en langs de kerk loopt, valt het direct op dat daar een enorme den staat. Ieder jaar op de tweede zaterdag na Pasen wordt er een nieuwe den geplaatst. De oorsprong hiervan gaat terug tot 1634 toen de veepest heerste onder het vee in Noorbeek. De inwoners wendden zich tot Sint Brigida en beloofden haar ieder jaar een den te zullen plaatsen voor de Sint Brigida kapel als zij de ziekte zou laten verdwijnen. Het vee werd gespaard en sindsdien wordt er elk jaar door de ongehuwde mannen ( de jonkheid) een nieuwe den geplaatst ter ere van Sint Briej, de beschermvrouwe van vee en parochie. In 2014 is de traditie van het denhalen bijgeschreven op de lijst van immaterieel erfgoed.

Op de desbetreffende dag wordt ’s morgens vroeg de oude den neergehaald. Deze gaat naar degene die hem heeft gewonnen d.m.v. loting. In de ochtend verzamelen zich zo’n 25 mannen met hun paarden die voor de dennewagen worden ingespannen. Voor men het dorp verlaat wordt er gestopt bij de vroegere smidse om de wielen van de kar te smeren. Tegenwoordig is dit een eetcafé en worden de kelen van de jonkheid gesmeerd. Ondertussen zijn een aantal leden naar het bos vertrokken alwaar ze de nieuwe den omkappen. Tot dit jaar ging dat in samenwerking met staatsbosbeheer maar die hebben hun medewerking opgezegd. De den komt nu van privégrond. Alle takken worden van de nieuwe den verwijderd, behalve aan de top. Terwijl de den onderweg is om op de kar gehesen te worden, rusten de paarden uit in het bos van Hagelstein. Als de den eenmaal op de kar ligt, vangt de terugtocht aan; de paarden worden weer ingespannen en  worden extra versierd met rozen en slingers van crêpepapier.

Halverwege de avond komt de stoet dan weer terug in het dorp onder luid gezang van de jonkheid; ‘Héve, héve, héve, loate vur nog uns héve, ter iere van Sint Briej’.

Na nog een aantal stops bij de lokale horeca, komt de stoet dan aan op het plein voor de kerk. De dennewagen wordt losgekoppeld ( op een paard na) en de paarden maken, onder luid applaus, een ereronde om de kerk. Daarmee is het werk van de ongehuwde mannen gedaan en nemen de gehuwde mannen het over. Met behulp van lange palen, stiepen, zetten ze de den rechtop in het gat voor de kapel, een klus die rond middernacht geklaard is.

In 2022 werd de den voor de 388^e keer gehaald. Hoewel de datum ieder jaar verschillend is vond ik het een mooie toevalligheid dat het dit jaar op 1 mei was, de dag waarop Beltane wordt gevierd; het feest van de bevruchting.  Ongehuwde mannen, Beltane en een ruim 30 meter hoge den als meipaal. Zo raken oude en nieuwe tradities verweven met elkaar en wordt duidelijk dat veel paganistische gebruiken verkerstend zijn.

Voor meer foto’s van het Denhalen, klik hier

Om het beeld van Brigid te bestellen, klik hier