Als de waarheid moeilijk te accepteren is.

 

“The great enemy of truth is very often not the lie–deliberate, contrived and dishonest–but the myth–persistent, persuasive and unrealistic. Too often we hold fast to the cliches of our forebears. We subject all facts to a prefabricated set of interpretations. We enjoy the comfort of opinion without the discomfort of thought.”
[J.F.Kennedy:  Commencement Address at Yale University, June 11 1962)

Toen ik bijna twintig jaar geleden in aanraking kwam met graancirkels, veranderde mijn leven voorgoed. Ik raakte zo gefascineerd door dit moderne fenomeen dat ik werkelijk alles las wat er tot dan toe ooit over gepubliceerd was, elke video, DVD of documentaire bekeek die was gemaakt en vele ervaringsdeskundigen sprak. Goed voorbereid was het daarna tijd voor mij om af te reizen naar Wiltshire in Zuidwest-Engeland en mij te begeven in de velden. Het was overweldigend! De formaties, het landschap, de mensen, de magie, de ontelbare voorvallen van synchroniciteit en de mysteries maakten diepe indruk op mij. Ik genoot vooral van de gesprekken onderling waarbij men, altijd met respect voor elkaar, enorm kon discussiëren en van mening kon verschillen. Zo hoorde ik vele theorieën over hoe het mogelijk kon zijn dat graancirkels verschenen.

Inmiddels is het 2020, zijn er veel graancirkels gearchiveerd, is er (laboratorium)onderzoek gedaan maar kunnen we nog steeds niet met 100% zekerheid vaststellen en/of verklaren hoe al de graancirkels ontstaan. Sinds het verschijnen van de allereerste graancirkel is het ontstaan ervan een discussiepunt geweest en waarschijnlijk zal dat nog lang zo blijven.

De groep mensen die tegenwoordig interesse heeft in graancirkels is vele malen groter dan vroeger. Dat heeft er ook mee te maken dat het tegenwoordig veel makkelijker is om aan je informatie te komen via bijvoorbeeld internet en verschillende vormen van social media. Helaas is het vaak zo dat er ook grote onzin wordt verspreid via deze kanalen. Mensen die totaal geen ervaring hebben met graancirkels, of slecht geïnformeerd zijn, verspreiden hun mening en ideeën met de grootste stelligheid en creëren zo onzekerheid en verdeeldheid bij grote groepen mensen. Het lijkt er zelfs op dat we, wat betreft graancirkels, teruggaan naar de periode waarin men dacht dat alles onverklaarbaar en mystiek was en viert polarisatie hoogtij doordat mensen met verschillende meningen loodrecht tegenover elkaar staan.

Inmiddels weten we dat niet alles alleen maar magisch is en kunnen en mogen we niet langer ontkennen dat het overgrote merendeel van de formaties die jaarlijks verschijnen door mensen worden gemaakt. Via diverse kanalen zijn er cirkelmakers die bewijs leveren voor hun aandeel in het verschijnen van een nieuwe formatie. Voor veel liefhebbers van graancirkels is dit moeilijk of onmogelijk te aanvaarden. Voor hen doet het afbreuk aan de schoonheid van een formatie als zij weten dat deze door mensen is gecreëerd.  Op zich is dit al bijzonder omdat kunst door mensen gemaakt, mensen in vervoering kan brengen. Denk hierbij aan een muziekstuk of een prachtig schilderij. Niemand zal twijfelen aan de herkomst hiervan. Mensen kunnen zelfs zo overrompeld raken door kunst dat het zich uit in fysieke ongemakken zoals verhoogde hartslag, duizeligheid, verwarring en zelfs flauwvallen. Dit heet het syndroom van Stendahl naar de Franse schrijver Stendahl die tijdens zijn reis naar het Uffizi museum in Florence onwel werd door de overweldigende schoonheid van kunst die hij daar zag.

“Voor veel mensen die buiten de box gaan denken is de wereld daarbuiten zo groot, en zijn de indrukken zo talrijk, dat ze het overzicht kwijtraken en vertwijfeld om zich heen gaan kijken”

Door allerlei invloeden van buitenaf is het voor buiten-de-box-denkers moeilijk om nog een eigen mening te vormen. Verschillende partijen spelen daar handig op in wat leidt tot grote verdeeldheid en onrust binnen bepaalde groepen. Een manier om hiermee om te kunnen gaan is om (al dan niet bewust) je ideeën, gedrag of handelingen aan te passen zodat jouw wereldbeeld weer gaat kloppen.

Stel: je hebt altijd gedacht dat graancirkels door buitenaardsen zijn gemaakt, dan kan je niet accepteren dat ook mensen hiervoor verantwoordelijk kunnen zijn. Die tegenstrijdige overtuiging roept een onaangename spanning in iemand op. Om vast te kunnen houden aan de eerdere overtuiging gaat men dingen rationaliseren, negeren en zelfs bewijs dat aantoont dat men ongelijk heeft, ontkennen. Men gaat de feiten zodanig interpreteren dat de eigen overtuiging overeind blijft. Dit verschijnsel noemt men cognitieve dissonantie.

“Cognitieve dissonantie is het verschijnsel waarbij er een onaangename spanning ontstaat bij het kennis nemen van feiten of opvattingen die strijdig zijn met een eigen overtuiging of mening”

Cognitief (afkomstig van het Latijnse cognito) is het vermogen om kennis op te nemen en te verwerken door middel van zintuigen of verstand. Dissonantie (van dissonantia) is een disharmonie, een wanklank die zich ook kan uiten als een fysieke spanning in je lijf.

In de fabel de vos en de druiven van de Griekse dichter Aesopus (620-560 B.C) werd dit verschijnsel al beschreven; een hongerige vos zag een lekkere tros druiven hangen. Toen hij ze wilde pakken bleek hij er niet bij te kunnen. Wat hij ook probeerde, hij kon er niet bij. Hij gaf het op, draaide zich om en liep weg terwijl hij tegen zichzelf zei: “ik dacht dat ze lekker waren maar nu zie ik dat de druiven zuur zijn.” De vos creëerde zijn eigen waarheid (de druiven zijn zuur) omdat de echte waarheid (hij kon er niet bij) te moeilijk was om te accepteren.

Het meest uitgebreide (en bekendste) onderzoek naar cognitieve dissonantie staat beschreven in het boek When prophecy fails van o.a. Leon Festinger. Hierin wordt deze theorie betreffende het menselijk gedrag beschreven. Met twee collega’s infiltreert hij in een cultgroep die gelooft dat het einde van de wereld in 1954 nabij was. Het boek laat ook zien wat er gebeurt met gewone mensen in ongewone omstandigheden.

Dorothy Martin (Marian Keech in het boek) was een huisvrouw in Chicago. Via automatisch schrift kreeg zij door dat vóór zonsopkomst op 21 december 1954 de wereld ten onder zou gaan aan een alles verzwelgende vloedgolf waarbij er geen overlevenden op aarde zouden zijn.  Ook kreeg zij door dat er van de planeet Clarion een ufo naar de aarde gezonden zou worden die een selecte groep mensen zou komen redden. Deze groep, the Believers, lieten hun families achter, zegden hun baan op en ontdeden zich van geld en bezittingen in afwachting van hun redding. De groep was besloten en er werd geen informatie aan de pers gegeven. In de nacht van 20 op 21 december is de groep in afwachting van hun redding maar er komt geen ufo. Gedurende de nacht verzint men redenen voor het uitblijven ervan. Als de dag aanbreekt en iedereen nog stil en verslagen zit te wachten, krijgt de leider van de groep door dat de God van de Aarde afziet van vernietiging omdat de groep gedurende de nacht zoveel positieve energie heeft uitgezonden dat de aarde niet langer vernietigd zal worden. Die middag wordt op allerlei manieren contact gezocht met de pers om de blijde boodschap te verspreiden.

“Festinger: ‘Als meer en meer mensen kunnen worden overgehaald dat je geloofssysteem waar is, dan moet het uiteindelijk ook wel echt waar zijn”

Bovenstaand psychologisch verschijnsel zien we ook binnen de graancirkelwereld veelvuldig de kop opsteken. Een groep mensen heeft er, om uiteenlopende redenen, de grootste moeite mee te erkennen dat graancirkels door mensen gemaakt kunnen zijn. Zij verwerpen het bestaande bewijs of verklaren het vervalst, vertellen onwaarheden en trachten anderen te overtuigen van hun gelijk. Dit kan tot verhitte discussies of heftige ruzies onderling leiden.

Het valt ook niet mee om tot de ontdekking te komen dat iets waar je lang in hebt geloofd en wat je misschien al jaren in de ban hield, los te laten en tot nieuwe inzichten en conclusies te komen. Het proces dat je dan ingaat kan voor sommige mensen te vergelijken zijn met een rouwproces. Binnen zo’n proces doorloop je verschillende stadia zoals benoemd door Elizabeth Kübler-Ross. Deze curve helpt mensen emotioneel te navigeren tijdens een transitie.

– Shock: het slechte nieuws komt tot je en je ervaart een shock.

– Ontkenning: je kunt niet geloven dat graancirkels door mensen worden gemaakt. Je ontkent het en zoekt naar bewijs van het tegendeel.

– Frustratie/Boosheid: je wordt boos op degene die de boodschap brengt of op jezelf voor het niet inzien van de waarheid. Woede geeft ook aan dat je ergens erg veel om geeft.

– Onderhandelen: in deze fase probeer je onder de nare werkelijkheid uit te komen en gaat men verklaringen zoeken.

– Depressie: je voelt je machteloos. Je bent verdrietig, onzeker en twijfelt aan je vroegere ideeën.

– Berusting: op een gegeven moment ga je verder en kijk je om je heen. Je accepteert dat de waarheid anders kan zijn dan je altijd gedacht hebt.

– Uitdaging: je hebt geaccepteerd dat de waarheid anders is dan je in eerste instantie dacht en gaat met de nieuwe waarheid aan de slag. Je bent nu meer positief.

– Integratie: je hebt de nieuwe inzichten omarmd en bent een ander mens geworden in je denkbeelden.

Mensen die het metacognitieve vermogen missen doorlopen min of meer dezelfde stadia zoals hierboven beschreven. Door het ontbreken van het megacognitieve vermogen mist men het inzicht om in te zien dat hun keuzes en conclusies verkeerd zouden kunnen zijn.  Metacognitie is de kennis over de eigen kennis. Dit kan men weergeven in de curve van Dunning-Kruger waarin het vertrouwen wordt afgezet tegenover competentie.

Door compleet in de ontkenning te schieten als men verneemt dat graancirkels door mensen gemaakt zijn, doe je het fenomeen te kort. Het verklaart ook geenszins het aantal gevallen van synchroniciteit of andere bijzondere gebeurtenissen die mensen ervaren als ze zich in het gebied bevinden.

De geometrische vormen van de graancirkels in het landschap zijn prachtig en betoveren mensen al decennialang door hun ligging, schoonheid en complexiteit. Voor veel mensen is kennismaking met het fenomeen graancirkels leven veranderend; men leert te kijken met andere ogen en ontdekt nieuwe dingen, leert nieuwe mensen kennen, ontdekt de schoonheid van het landschap en ontwikkelt een sterk gevoel voor intuïtie en schoonheid en leert de betekenis kennen van heilige geometrie. Dit alles zorgt ervoor dat je leven nooit meer hetzelfde zal zijn als voorheen. Als je jezelf toestaat om hiervan te genieten en de cognitie los te laten, kan je de magie ervaren. Het gaat er niet om hoe graancirkels gemaakt zijn, door wie, wanneer, waar of waarom maar om WAT ze met je doen. Dat ze veel met je doen heb ik zelf mogen ervaren of gehoord van vele bezoekers die ik in de loop van de jaren heb ontmoet. Afscheid nemen van oude ideeën kan lastig en pijnlijk zijn maar levert ook weer waardevolle, nieuwe inzichten op die totaal geen afbreuk doen aan de schoonheid van de graancirkels.

1          Eerst wordt ze belachelijk gemaakt,

2          Dan wordt ze hevig bestreden,

3          Tenslotte wordt ze als vanzelfsprekend aangenomen.

Met deze wetenschap is het misschien de normaalste zaak van de wereld als we binnen een aantal jaar kunnen zeggen dat graancirkels door mensen worden gemaakt én dat het nog steeds fantastisch is dat ze verschijnen.

 

Bronnen: When Prophecy Fails by Leon Festinger, Henry Riecken en Stanley Schachter. Harper- Torchbooks, 1956.

On death and dying by Elisabeth Kubler Ross, Taylor & Francis Ltd, 1969

Dit artikel verscheen eerder in de digitale uitgave van Frontier magazine van 2020. Voor het hele magazine klikt u op de afbeelding.