De Schelpengrot van Margate

 

35 kilometer ten noorden van Dover, zo’n 40 minuten rijden, ligt de Engelse plaats Margate in het graafschap Kent. Een kustplaats met 57.000 inwoners en een trotse maritieme geschiedenis. Sinds 1760 is Margate een favoriete vakantieplaats voor veel Londenaren vanwege de zandstranden. In de loop der tijd zijn er enkele heftige branden geweest die een deel van de historische gebouwen in de as legden. De hevige gevechten tussen verschillende bevolkingsgroepen halverwege de vorige eeuw, zorgden ervoor dat de kustplaats ietwat in de vergetelheid raakte. Hoewel de plaats zijn best doet de uitstraling van een mondaine vakantieplaats te hebben is het een typische Engelse badplaats met vergane glorie. Langs de boulevard tref je hotels, fish ‘n chips zaken en de clock tower aan. Deze werd in 1887 gebouwd ter ere van het 50-jarig jubileum van koningin Victoria. Verderop aan de haven vind je een bronzen beeld van de shell lady. Een figuur gebaseerd op de souvenir popjes, gemaakt van schelpen. Deze lady representeert Mrs.Sophie Booth, de hospita van kunstschilder J.M.W. Turner (1775-1851) die in haar huis aan de zeezijde verbleef. Turner staat bekend om zijn schilderijen van zeegezichten. De woning is tegenwoordig een museum voor hedendaagse kunst.

Grotten                                                                                            Wat Margate bijzonder maakt is de aanwezigheid van een mysterieuze grot. De grot ligt onder huizen met tuinen op niet meer dan 2 meter onder de grond. Het woord grot komt van het Italiaanse woord grotto, in het Latijns crypta. Grotten kunnen kunstmatig  -of natuurlijk gevormd worden. Bij natuurlijke vorming lost kalksteen (calciet) op in koolzuurhoudend water. Als dit gebeurt vind je daar ook vaak druipstenen ( stalactieten).

Grotten hebben altijd een belangrijke rol in de menselijke geschiedenis gespeeld. Ze werden gebruikt als schuilplaats of als plek om te (ver)eren. In, onder andere, Lascaux (Frankrijk) zijn prachtige rotsschilderingen daar het bewijs van.  Ook in het oude Romeinse Rijk speelden grotten een belangrijke rol. Het orakel van Delphi liet van zich horen in een grot, de grootste en oudste begraafplaats nabij Rome was in een grot te vinden. In Homerus’ Odyssee is een hoofdrol weggelegd voor een grot wanneer Odysseus de cycloop Polyphemus verslaat. Plato gebruikte de grot in een allegorie om zijn opvattingen over het mens-zijn  en de menselijke kennis in relatie tot de werkelijkheid uit te leggen. Ook tegenwoordig zijn nog grotten waar vereerd wordt. Denk daarbij aan de grot van Massabielle in Lourdes waar de Heilige Maagd Maria aan Bernadette zou zijn verschenen in 1858.

Vanaf de 16eeeuw ging men grotten nabouwen in Italiaanse en Franse tuinen. Versierd met fonteinen, watervallen, waternimfen, edelstenen en schelpen werden ze gebruikt als bad, kapel of theater.  Het is bekend dat er in heel Engeland 20 tot 30 van dit soort grotten zijn. Het is echter verrassend dat de plaats Margate, in een verre uithoek van Kent, er 2 heeft. (De tweede grot: de Margate caves is sinds 2004 gesloten vanwege veiligheids- en gezondheidsrisico’s.)

The shell grotto                                                                                                                                                                                          In 1835 wilde het lokale schoolhoofd James Newlove een eendenvijver in zijn tuin aanleggen. Tijdens het graven verdween zijn schep onder een opening van een verschoven deksteen. Aan een touw werd zijn zoon Joshua neergelaten om de schep te halen. Bij terugkomst sprak de jongen van tunnels vol schelpenversieringen. Om de toegang tot de grot te vergemakkelijken werd er een horizontale toegang gegraven en in 1837 werd de grot voor het eerst voor publiek opengesteld. De donkere gangen werden verlicht door gaslampen. De ingang die Newlove gebruikte is tegenwoordig afgesloten d.m.v. een blinde deur. De huidige ingang bevindt zich op grotto hill, een straat die duidelijk zijn beste tijd heeft gehad. De grot is in particuliere handen maar is door English Heritage op de lijst van gebouwen met architecturaal of historisch belang gezet.

Wat de schelpengrot van Margate zo mysterieus maakt is dat er niks over bekend is. Men weet niet wanneer de grot is aangelegd, door wie en met welk doel.  Dat er veel tijd en moeite aan besteed is blijkt uit de versieringen die je er in aantreft. Ruim 4,6 miljoen zeeschelpen, verdeeld over 21 meter lengte (ruim 6002m.) mozaïek van schelpen, versieren elk stukje muur en plafond van de grot. Deze schelpen geven de grot zijn naam: the shell grotto. Al sinds de ontdekking in 1835 speculeren de mensen over de ware betekenis van deze ruimte.

Door het afdalen van een paar treden via een cafeetje kom je in een ruimte waar de geschiedenis van de grot verteld wordt. Daar vandaan kun je de grot via de nieuwe ingang inlopen, de enige gang die niet versierd is. Deze gang is 2 ½ meter hoog en ruim 1 meter breed en komt uit bij 2 tunnels die leiden naar de rotonde. Daar waar de 2 tunnels van de rotonde weer bij elkaar komen bevindt zich, 4 meter boven de grond, een koepel van 1 meter doorsnee, met daarin een opening naar buiten van 40 centimeter. Dit is het oorspronkelijke gat waardoor James Newlove zijn schep liet vallen. Vanaf de koepel loopt een slingerende gang naar de altaar kamer. Direct bij binnenkomst zie je het altaar staan. De kamer is 5 ½ bij 3 meter groot. De oostelijke muur en het plafond zijn tijdens een bombardement in 1940 ernstig beschadigd.

De muren van de grot zijn verdeeld in sectoren en hebben elk een specifiek onderwerp. Veel ontwerpen kunnen op meerdere manieren geïnterpreteerd worden. Soms doen de ontwerpen denken aan Indiase of Egyptische ontwerpen. Met een beetje fantasie kun je ook een schildpad, een krokodil, bomen, bloemen, goden, godinnen, een zon, een maan, de tree of life, ramshoorns,  een driepuntige ster en een fallus herkennen. Je zult er echter geen symbolen aantreffen die verwijzen naar het Christendom.

De schelpen die gebruikt zijn (o.a. mosselen, oesters, kokkels, wulk, scheermessen en limpet) komen voor 99% van schelpdieren die voorkomen langs de Engelse kust. Slechts in de altaar kamer vindt men enkele exotische schelpen uit de Caribbean, zoals de roze vleugelhoorn. In vroeger tijden moet het een prachtig, kleurrijk gezicht geweest zijn, maar tegenwoordig hebben de schelpen een vies en grauw uiterlijk. Dat is te wijten aan het gebruik van gaslampen in het verleden die een roet laag achter lieten op de schelpen. Reinigen met water zou een vernietigende uitwerking hebben en men legt de nadruk nu op conservatie.

 

Sommige panelen hebben een soort van medaillon. Deze werden bovengronds gemaakt en later op de muur in de grot bevestigd. Ongeveer 100 van deze medaillons zijn verdwenen omdat bezoekers ze als souvenir meenamen. Helaas zijn de documenten met illustraties van de oorspronkelijke versieringen verloren gegaan bij de verhuizing van de bibliotheek van Margate. De route die je door de grot aflegt zou symbool kunnen staan voor de reis van je leven: de ingang is je geboorte, je loopt het pad van je leven en de reis eindigt bij het hemelse hiernamaals.

 

Hoe oud is de grot                                                                                                                                                                            Volgens de lokale bevolking is het het meest logisch dat de grot stamt uit de tijd van koningin Victoria. In die tijd nam de visserij op schelpdieren dusdanig toe dat er genoeg schelpen als bijproduct overbleven om te gebruiken als decoratie. Koningin Victoria regeerde van 1837 tot 1901. Dat zou betekenen dat de schelpengrot minder dan 100 jaar vóór de herontdekking in 1835 gebouwd zou moeten zijn, zonder dat iemand zich dat herinnerde. In een dorp zijn er áltijd mondelinge overleveringen van enorme bouwprojecten zoals de grot geweest zou zijn. Tot de openstelling van de schelpengrot in 1837 was niemand van het bestaan op de hoogte.

De boogconstructie van het plafond zou kunnen wijzen op creatie in de 14eeeuw. Deze constructie is echter niet gekozen om zijn architecturaal ontwerp maar om praktische redenen. Een plat dak zou instortingsgevaar opleveren. Ook de redenering dat de grot pas na 1600 gebouwd kan zijn omdat ze eerder geen kruiwagens gebruikten om de uitgehakte kalksteen naar de oppervlakte te brengen is niet geloofwaardig.

De stelling dat de grot uit de Phoenisische tijd zou stammen lijkt vergezocht. Het hoogtepunt van deze beschaving zetelde in het huidige Libanon en Syrië en lag tussen 1500 en 400 v.Chr. Zij stonden bekend als excellente zeevaarders en zijn verantwoordelijk voor het gebruik van ons alfabet. Echter….het plaatsje Margate ligt op de meest oostelijke punt van Kent. Dit deel van Kent was vroeger gescheiden van het vasteland door de rivier de Wantsum en heette Isle of Thanet. De naam Thanet is afkomstig van de Phoenisische godin Tanit. Vaak afgebeeld als een stilistische figuur, waarbij de grote overeenkomst met een Ankh opvalt.

 

Onlangs maakte het genootschap Wessex archeology bekend dat er bij Pegwell Bay (op 5 mijl van Margate) bij bouwwerkzaamheden een oude begraafplaats is aangetroffen met lichamen die stammen uit de vroege Bronstijd (ca. 1500 v.Chr.) In die tijd werden de overledenen meestal gecremeerd en was het niet gebruikelijk ze te begraven. Zou dit een begraafplaats van de Phoenisische zeevaarders kunnen zijn? (Bron: the Daily mail, 5 juni 2013)

Waar is de grot voor bedoeld?                                                                                                                                                           Werd de grot gebruikt als tempel door Oude (natuur)godsdiensten of als ontmoetingsplaats voor een geheim genootschap? Door de oosterse motieven zijn er speculaties over Feniciërs, Romeinen, tempelridders, mystici en magiërs. Feit is dat er niemand is die écht weet waarom de schelpengrot is gebouwd.

Een aantal voor de hand liggende verklaringen kunnen echter makkelijk worden weerlegd.                                                                                                           Het is niet logisch dat de grot gebruikt zou zijn als dungeon (kerker). Voor een kerker is het niet nodig dat de wanden en het plafond zo prachtig gedecoreerd worden. De grot kan ook geen dienst gedaan hebben als steengroeve. Er zijn andere, meer voor de hand liggende plekken, om kalksteen te winnen. Groeves worden niet afgegraven in de vorm van boogconstructies.

De grot kan ook geen dienst gedaan hebben als steengroeve. Er zijn andere, meer voor de hand liggende plekken, om kalksteen te winnen. Groeves worden niet afgegraven in de vorm van boogconstructies.

Ook de theorie dat de grot een smokkelaarsgrot zou zijn kan niet waar zijn. Er werd zeker gesmokkeld in deze streek. De grot ligt echter op een heuvel op té grote afstand van de zee.  Er zouden tunnels moeten zijn die naar de zee voeren en minstens een ontsnappingstunnel. Die zijn er niet. Een opslagplaats voor smokkelwaar zou niet gedecoreerd hoeven te zijn.

Door heel Engeland heen kun je zogenaamde Follies vinden. Dit zijn nutteloze bouwwerken met geen ander doel dan decoratie en het tonen van welvaart aan de buitenwereld. Na 1700 lieten de rijken, nabij hun statige huizen, priëlen bouwen en grotten aanleggen die rijkelijk gedecoreerd werden, veelal met schelpen. De schelpengrot is aangelegd op wat ooit boerenland was en niemand kon de welvaart waarnemen omdat het ondergronds is. Ook de theorie van de Folly is daardoor niet logisch.

Dat de grot gebruikt is als plaats van verering is overduidelijk. Aan het eind van de gang bevindt zich een altaar. Ook de rotonde zou daarin een grote rol gespeeld kunnen hebben. In verschillende Wereldgodsdiensten is het draaien of lopen van een rondte een belangrijke handeling om in contact te komen met de goden. Zo dansen de Derwisjen oneindig rond om in extase te raken en zo dichter te komen bij het Al. In de Bijbel staat dat er zeven ronden om Jericho gelopen moesten worden om de muren van de stad te laten instorten en zo te komen bij de kern. De Moslims lopen tijdens hun Hadj zeven keer om de heilige steen de Ka’aba in Mekka om verheven te worden. Diende de rotonde in de grot ook om gelopen te worden en in contact te komen met een hogere macht?

 

Onderzoeker Mick Twyman van de Margate historical societydenkt dat de grot gebouwd zou kunnen zijn in de 12eeeuw. Hij legt de link tussen de grot en tempelridders. Tijdens zijn onderzoek heeft hij zich niet laten afleiden door de eventuele betekenis van de ontwerpen in de schelpen, maar keek hij enkel naar de afmetingen en constructies van de grot zelf. Hij komt tot zijn conclusie door de hoeken in de grot zorgvuldig te meten en de positie van geprojecteerd zonlicht in de koepel te observeren. Om 12.00 uur op 21 juni lijkt het licht dat door de koepel binnenvalt op een ei dat de buik van een slang in mozaïek verlicht. Vervolgens wordt het licht gereflecteerd door vierkante openingen bovenin de grot,  die het licht weerkaatsen naar het altaar in de rechthoekige altaar kamer. Ligt hier misschien ook een link naar de Mayacultuur die het bij de bouw van Chitzen Itza mogelijk maakte dat op exact dezelfde dag en tijd, de slang langs de treden van de tempel neerdaalt. Tussen maart en oktober ( het vruchtbaarheid seizoen volgens de Oude Kelten) kan de projectie van zonlicht op de koepel gebruikt worden als een zonnewijzer. Aan de hand van dit fenomeen en complexe mathematische berekeningen, rekening houdend met de veranderende hoek van de equinox elke 72 jaar, kon Twyman berekenen dat de constructie van de grot rond 1141 AD moet hebben plaatsgevonden.

Volgens Twyman tonen de ontwerpen in de grot verwijzingen naar vroeg maçonnieke rituelen. Boven de ingang van de altaar kamer bevond zich een sluitsteen en voor het uitvoeren vanRoyal Arch Masonry(een inwijding graad in de vrijmetselarij) had men een altaar nodig. Maconnieke symbolen zoals kompas, winkelhaak, Davidsster, pentagram, tetrahedon, panelen met symbolen van Oude goden zoals de 2 stralen hemels licht en de pleiadische constellatie kunnen gevonden worden in de grot.

Tijdens mijn bezoek aan de grot had ik sterk het gevoel dat er, in vroeger tijden, een vrouwelijke macht vereerd werd in de grot. Het gegeven dat schelpen overeenkomsten vertonen met een baarmoeder versterkte dat gevoel. Tijdens mijn research voor het schrijven van dit artikel viel de overeenkomst op tussen de 8-puntige ster (een belangrijk symbool bij meerdere beschavingen, in verband gebracht met de schepping) zoals die herhaaldelijk voorkomt op de muren van de grot in Margate en de ster van Ishtar, de godin uit Mesopotamië (of bekend als Inanna in Sumerië) die staat voor vruchtbaarheid, liefde, oorlog en seks. Ishtar wordt ook in verband gebracht met de planeet Venus. Zou het kunnen zijn dat de opening in de koepel werd benut om de planeet Venus waar te nemen om de juiste tijd van verering te kunnen bepalen?

 

Wie de grot heeft gemaakt en met welk doel zal altijd onduidelijk blijven. Het is duidelijk dat de ontwerper ervan hoog opgeleid geweest moet zijn en kennis moet hebben gehad van andere culturen om zoveel verschillende ontwerpen te kunnen samenvoegen in miljoenen schelpenpatronen. Elke theorie omtrent de grot is gebaseerd op verborgen wijsheid in de ontwerpen. Mocht de bouwer geen ander doel voor ogen gehad hebben dan speculatie, controversie en gissingen, dan is zijn missie geslaagd.

De Victoriaanse romanschrijfster Marie Corelli verweet het gebrek aan erkenning voor de schelpengrot aan de plebejische locatie:’ als de bijzondere en mooie ondergrondse tempel ergens anders was gevonden dan in Margate, zou het zeker worden erkend als één van de wonderen van de wereld.’

De grot is tot het einde van het toeristenseizoen dagelijks te bezoeken tussen 10.00 en 17.00 uur. Adres: Grotto Hill, Margate. De toegang is slechts £ 3,50 per persoon

Dit artikel verscheen eerder in het Frontier Magazine in het september/oktober nummer in 2013